Interview met Erik de Boer

Kennismaking met het vak ‘ontwerpen’
“Als kind zat ik altijd snelle, ranke zeilboten en speedboten te tekenen. Mijn eerste ideeën over wat ik later wilde worden, gingen richting de zeevaartschool en het ontwerpen van boten. Als puber voelde ik me enorm aangetrokken tot de vrijheid van het water, boten, ontwerpen en creëren. Maar opgroeiend in een gezin en dorp en zelfs de provincie (Fryslân red.) waar ‘doe maar gewoon’ de boventoon voerde, vond men dat mts-bouwkunde toch wel veel praktischer was dan zeevaartschool of scheepsarchitect.

Maar eerlijk is eerlijk: als mijn omgeving had gezegd: ‘Ga je gang maar met je zeevaartschool of scheepsontwerp’, was dat misschien meer vrijheid geweest dan ik had gewild. Ik wil me graag ergens tegen kunnen afzetten.”

Erik maakt dan ook geen bezwaar tegen de mts. “Misschien was de stevigheid van die opleiding wel nodig om van daaruit mijn artistieke vrijheid te laten bestaan”, aldus Erik.

Er schuilt wel iets recalcitrants in deze ontwerper. Hij lijkt inderdaad iets nodig te hebben om zich tegen af te zetten.

Een vervolg in de bouwkunde
Vanaf mts-bouwkunde gaat de Boer naar hts-bouwkunde en vervolgens naar de academie voor bouwkunst. De realiteit van zijn zwangere vrouw, het eigen huis in verbouwing en de behoefte aan geld haalde hem in. Het werd bij elkaar te veel en hij heeft die derde studie niet afgemaakt.

Erik vervolgt: “Gelukkig kreeg ik direct werk op de plek waar ik stage had gelopen. Ik zat op de tekenkamer van het bedrijf en werkte de ontwerpen van mijn baas uit. Die was heel erg goed in het maken van logische plattegronden. Daar heb ik veel van geleerd. Het viel mij steeds weer op dat die architect vrij behoudende dingen tekende. Natuurlijk probeerde ik mijn eigen draai aan een ontwerp te geven. Dan zaten we zelf een beetje te kloten en werden we weer teruggefloten. Als ik de gebouwen nu nog wel eens zie, zijn ze meestal ingetogen en degelijk qua uitstraling .”

Uiteindelijk hakt Erik de knoop door en begint voor zichzelf. Op zich was dat niet zo moeilijk. Een tekenplank, wat pennen en een liniaal was alles wat hij toen nodig had.

Een solocarrière
De drang om te creëren en te ontwerpen lijkt nog steeds te komen vanuit een zeker ‘afzetten tegen’. In de tijd dat hij als jonge ontwerper aan het werk was, we spreken dan over de jaren ’80, werden er volgens de Boer heel veel lelijke dingen gemaakt. “Er zat werkelijk kraak nog smaak aan. Alleen maar praktisch kan echt niet! Maar een superwild en niet te gebruiken ontwerp is natuurlijk ook niets. Het gaat om de balans…”

Zo is de ‘Yin, met de praktische lelijkheid’ hetgeen wat de ‘Yang, met artistieke schoonheid’ creëert en bestaansrecht geeft. De Boer lijkt niet de behoefte te hebben om wilde ontwerpen te willen voorzien van een praktische saus. Maar het is wel heel vaak zo dat hij een in zijn ogen veel te praktisch ontwerp mooier wil maken.

“Ik zit nog steeds wel in een keurslijf: ik ontwerp voor anderen en hoef zelf niet in dat gebouw te zijn. Als mijn opdrachtgevers mijn ontwerp willen aanpassen om het praktisch te houden ben ik daartoe bereid. Maar eigenlijk vind ik dat wel heel jammer”, aldus de Boer.

Het creëren van een eigen werkwijze
Om die vervelende aanpassingen te voorkomen heeft de Boer zijn eigen werkwijze gecreëerd: “Mijn klanten kennen mijn werk en dat is de reden dat ze bij mij komen. Toch vraag ik ze eerst het hemd van het lijf. Wat is het doel van het gebouw, wat voor ruimtes moeten erin komen, wat is het doel van die ruimtes? Kijk, als iemand ergens een zithoek wil hebben moeten daar geen drie deuren op uitkomen. Zulke basale dingen. Eigenlijk weer richting die praktische plattegrond van mijn eerste werkgever.”

“Daarna vraag ik of er een moodboard kan komen. Welke sfeer willen ze? Welke materialen? Hoe zien ze het voor zich? Meestal krijg ik dan een truttige hans-en-grietjewoning te zien.”

Toch lijkt het of Erik de Boer die basis nodig heeft om van daaruit te gaan creëren. Erik: “Ik zet me dan weer af tegen het puur praktische, ik voel echt dat ik dat niet wil. En dan begint het creatieve proces.”

Smaak van een bruikbaar kunstwerk
Als ik vraag naar favoriete andere architecten komt de balans tussen praktijk en kunst ook weer ter sprake: “Architecten als de Amerikaan Richard Meier en Mexicaan Luis Ramiro Barragán Morfín zijn in staat om de bruikbaarheid van een gebouw intact te laten en er toch echt een waanzinnig kunstwerk van te maken. Het zijn ontwerpen die helemaal op zichzelf staan”, vindt de Boer.

We komen te praten over wat Erik mooi vindt en over de ontwerpen voor Pean-buiten. Erik: “Ik vind het mooi als de dingen je eigenlijk recht verwacht, scheef staan. Zo kan ik dat hans-en-grietjehuis van mijn klant een enorme mooie smoel geven. Kijk naar de Waterlodge Ljip bij Pean. Daar is lang nagedacht over de praktische kant van het vakantiehuisje. Voor mij waren met name de raampartijen heel belangrijk. Dan heb je overal dat prachtige uitzicht. En dat geweldige 30 graden scheve verticale hout, het is simpel en daarom precies goed. Dat maakt nou precies dat het een prachtig vakantiehuisje is.”

Erik de Boers inspiratie is dat hij afwijkt van wat van nature recht is en logisch. Hij geeft een gebouw soms eerst ‘gewoon een zet’ om van de gebaande paden af te wijken. Hij wil laten zien dat het ook anders kan. De Boer: “Ik vraag me steeds af: ‘moet het nou zo?’ Kan het niet anders?” Dat is toch weer die jongen op de tekenkamer van het architectenbureau die de ontwerpen die hij moet uitwerken het liefst zelf weer aanpast.